Travma terapisi: Travma ile Yaşamak Zorunda Değilsiniz
Travma, hayatımızda ani ve yoğun bir şekilde gelişen, ruhsal dengemizi sarsan olayların bıraktığı izdir. Kaza, kayıp, istismar, doğal afet ya da ihmal gibi deneyimler, bazen bilinç düzeyinde hatırlanmasa da beden ve zihin üzerinde derin etkiler bırakabilir. Travma sonrası yaşam kalitesinde düşüş, uyku problemleri, panik atak, öfke patlamaları, suçluluk duyguları veya sürekli tetikte olma hali gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Bu yazıda, bilimsel olarak etkinliği kanıtlanmış EMDR terapisi başta olmak üzere travma terapilerinde kullanılan farklı terapi yöntemlerini detaylıca inceleyeceğiz. Ayrıca, HYT (Hızlı Yeniden İşleme Terapisi) ile EMDR’yi kıyaslayarak, danışanlarımız için hangi yöntemin ne zaman uygun olabileceğini örneklerle açıklayacağız. Kliniğimizde her iki yöntemin de uygulandığını belirterek, kişiye özel terapi planlarının nasıl oluşturulduğunu paylaşacağız.
Travma Nedir ve Nasıl Etki Eder?
Travma, kişinin baş etme kapasitesini aşan bir olay ya da olaylar zincirinin ardından oluşan psikolojik tepkidir. Her bireyin travmaya verdiği yanıt farklıdır. Bazıları olaydan sonra hızla toparlanabilirken, bazıları yıllarca etkisinden çıkamayabilir.
Travma türleri:
- Tekil travma: Kaza, saldırı, doğal afet gibi tek bir olay.
- Kompleks travma: Uzun süren ya da tekrarlayan örseleyici yaşantılar. (çocukluk ihmal/istismarı, sürekli şiddet vb.)
- Gelişimsel travma: Erken çocukluk döneminde güvenli bağlanmanın kurulamaması.
Belirtiler:
- Gece kabusları, flashback’ler
- Aşırı tetikte olma
- Duygusal donukluk
- Sosyal geri çekilme
- Kaygı, panik atak, öfke problemleri
- Anlam arayışında zorlanma
EMDR Terapisi Nedir? Travma Üzerindeki Etkisi Neden Güçlüdür?
EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) yani “Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme” terapisi, travmanın zihindeki yoğun etkisini yeniden işlemleyerek nötrleştiren güçlü bir terapi yaklaşımıdır. Francine Shapiro tarafından geliştirilen bu yöntem, özellikle tekil travmalarda oldukça etkilidir.
EMDR nasıl işler?
- Danışan, travmatik anıyı zihninde canlandırırken terapist çift yönlü uyarım (göz hareketi, dokunsal ya da sesli uyaran) uygular.
- Beynin iki yarım küresi arasında bağlantı kurularak, anı “bellekte yeniden işlenir.”
- Böylece rahatsız edici duygu ve düşünceler nötralize edilir.
EMDR terapisi şunlarda etkilidir:
- Kaza/şiddet sonrası travma
- İlişki travmaları (aldatılma, terk edilme)
- Çocukluk travmaları
- Panik atak ve kaygı bozuklukları
- Performans kaygısı, fobiler
- Bedensel rahatsızlıklarla bağlantılı psikolojik belirtiler
EMDR, beynin doğal iyileşme kapasitesini destekler. Bazen danışanlar yalnızca birkaç seansta büyük rahatlama yaşadıklarını belirtir. Ancak kompleks travmalarda süreç daha uzun sürebilir.
HYT (Hızlı Yeniden İşleme Terapisi) Nedir?
HYT, son yıllarda gelişen ve travmaların hızlı bir şekilde nötrleştirilmesini hedefleyen bir yaklaşımdır. Beynin bilgiyi işleme hızına dayanır ve danışanın bilinçdışı süreçlerine daha doğrudan temas eder.
HYT terapisi nasıl işler?
- Travmatik anılar danışanın beden duyumları üzerinden keşfedilir.
- Kısa süreli ama yoğun odaklanma ile beyin anının etkisini yeniden düzenler.
- Seanslar genellikle EMDR’ye göre daha kısa sürer.
HYT’nin özellikleri:
- Bilinçli anlatım zorunlu değildir (konuşmadan da yapılabilir)
- Bedensel ve duygusal tepkiler merkezdedir
- Uygulayıcı eğitimi özel olarak alınmalıdır
EMDR ve HYT Arasındaki Farklar
| Özellik | EMDR Terapisi | HYT Terapisi |
| Uygulama Süresi | 45-60 dk seanslar | 20-30 dk odaklı seanslar |
| Anlatım Gerekir mi? | Evet, travma anlatılır | Hayır, sessiz de yapılabilir |
| Uygunluk | Tüm travmalar, özellikle tekil | Kompleks travmalarda etkili |
| Duygu Aktarımı | Kontrollü şekilde işler | Yoğun ve hızlı duygu boşalımı |
| Bilinçdışı ile Çalışma | Kısmen | Daha yoğun |
| Terapist Rehberliği | Yüksek düzeyde yapılandırılmış | Daha esnek, sezgisel yaklaşım |
Her iki terapi de kliniğimizde uygulanmaktadır. Danışanlarımızın ihtiyacına göre, travmanın niteliği, yoğunluğu ve kişinin psikolojik dayanıklılığına göre EMDR veya HYT tercih edilmektedir. Gerekirse iki yöntem dönüşümlü olarak da uygulanabilir.
Diğer Travma Terapisi Yöntemleri
1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
Olaylara yüklenen anlamlar, otomatik düşünce kalıpları ve davranışlar yeniden yapılandırılır. “Ben değersizim”, “Kontrol bende değil” gibi inançlar ele alınır.
2. Somatik Deneyimleme (SE)
Travmanın bedendeki enerjisini boşaltmayı hedefler. Terapi sırasında danışanın fiziksel tepkileri izlenir, regülasyon becerisi geliştirilir.
3. Duygu Odaklı Terapi (EFT)
Travma sırasında bastırılan ya da fark edilmemiş duygular terapötik ilişki içerisinde ortaya çıkarılır ve güvenli biçimde düzenlenir.
4. İçsel Aile Sistemleri (IFS)
“İç çocuk”, “koruyucu benlik” gibi parçalarla çalışılır. İçsel çatışmalar ve donmuş parçalar şefkatle işlenir.
5. Sanat Terapisi ve Yazı Terapisi
Görsel ya da sözel olmayan yollarla anıların işlenmesi sağlanır. Özellikle çocuklar, ergenler veya kendini ifade etmekte zorlanan yetişkinler için uygundur.
6. Travma Odaklı Mindfulness
Travma sonrası anlık tepkileri fark etmek, bedensel duyumları tanımak ve kendine şefkat geliştirmek için mindfulness teknikleriyle terapi desteklenir.
Kliniğimizde Travma ile Nasıl Çalışıyoruz?
Danışanlarımızın her biri biriciktir. Bu nedenle kliniğimizde travmaya yaklaşımımız bütüncül ve kişiye özeldir. İlk değerlendirme görüşmesinde danışanın yaşadığı olayın içeriği değil, etkisi odakta tutulur. Ardından şu adımlar izlenir:
- Travma değerlendirme ölçekleriyle ön analiz yapılır
- Uygun terapi yöntemi belirlenir (EMDR, HYT, BDT vb.)
- Seans sıklığı ve tahmini süreç danışanla birlikte planlanır
- Terapötik ilerleme düzenli olarak gözlemlenir
Hem EMDR terapisi hem de HYT uzmanlık alanlarımız arasındadır. İstanbul Şişli ve Nişantaşı’ndaki kliniğimizde yüz yüze hizmet vermekteyiz. Dileyen danışanlarımız için online seans alternatifleri de mevcuttur.
Örnek Vaka: “İstanbul’da Unutmaya Çalıştığım O Gece”
Can, 32 yaşında bir bankacı. Bir yıl önce geçirdiği trafik kazasından sonra arabaya binmekten kaçınıyor, sık sık kabuslar görüyor ve uykusuzluk yaşıyordu. “Her şey yolunda” dese de içten içe yorgun ve huzursuzdu.
Bir arkadaşının önerisiyle Nişantaşı’ndaki bir psikologla EMDR seanslarına başladı. İlk başta göz hareketleri tuhaf gelse de, birkaç seanstan sonra kazaya dair görüntülerin yoğunluğunun azaldığını fark etti. 3 ay içinde Can, yeniden direksiyon başına geçmeye başladı ve artık geçmişle bugün arasına sağlıklı bir mesafe koyabildiğini hissediyordu.
Terapiye Ne Zaman Başvurmalıyım?
Travmatik yaşantılardan sonra aşağıdaki belirtileri yaşıyorsanız bir uzmandan destek almanız önerilir:
- Sürekli aynı olayı zihninizde canlandırma
- Gece uykularında bozulma
- Konsantrasyon güçlüğü
- Aşırı sinirlilik ya da duygusal dalgalanmalar
- Panik ataklar, ani ağlama krizleri
- Sosyal ilişkilerde uzaklaşma
Unutmayın, zaman her şeyi iyileştirmez. Doğru müdahale ve destekle iyileşme başlar.
Sonuç: Travmayı Hafızadan Silmek Değil, Onu Aşmak
Travma, hayatımızın bir bölümünde yaşadığımız bir kırılma olabilir. Ama o kırılmanın sizi tanımlamasına izin vermek zorunda değilsiniz. EMDR terapisi ve HYT terapisi gibi yöntemlerle, artık kontrol travmanın değil, sizsiniz.
Kliniğimizde, hem travmanın türüne hem de sizin içsel kaynaklarınıza uygun terapiyi birlikte belirliyoruz. Yüz yüze ya da online seanslarla, gizlilik ve etik ilkelere bağlı kalarak sizi bu yolculukta destekliyoruz.
“İyileşmek, sadece unutmak değil; hatırladığın şeyi artık seni incitmeyecek şekilde dönüştürmektir.”
Etiketler: #emdrterapisi #hytterapisi #travmaterapisi #istanbulpsikolog #güvenilirpsikolog #şişli #nişantaşı #onlinepsikolog #travmaiyileşme #psikolojikdestek