Ergenlik Dönemi Özellikleri Nelerdir?

Ergenlik Dönemi Özellikleri Nelerdir?

Ergenlik dönemi, bireyin çocukluktan yetişkinliğe geçiş yaptığı biyolojik, psikolojik ve sosyal açıdan önemli bir yaşam evresidir. Bu dönem, diğer yaşam dönemlerinden birkaç önemli açıdan ayrılır:

1. Kimlik Gelişimi ve karmaşası

• Kimlik Arayışı: Ergenlik dönemi, bireyin “ben kimim ve ne istiyorum?” sorusuna yanıt aradığı bir dönemdir. Birey, değerlerini, inançlarını ve hayat amaçlarını sorgular ve kendi kimliğini oluşturmaya başlar.
• Erikson’un Kimlik vs. Rol Karmaşası: Psikososyal gelişim kuramcısı Erik Erikson, bu dönemi kimlik kazanma ve rol karmaşasıyla ilişkilendirir. Bu evrede ilerleme kaydeden bireyler, daha sağlam bir kimlik duygusu geliştirirken, başarısız olanlar kimlik karmaşası yaşayabilir. Üzülmeyin bu telafi edilebilir bir başarısızlıktır.

2. Bağımsızlık ve Özerklik

• Aileden Ayrışma: Ergenler, ailelerinden bağımsız bir birey olma ihtiyacı duyar. Daha çok arkadaşlarıyla zaman geçirmek isterler. Bu doğaldır. Bu dönemde aileyle çatışmalar sık görülür çünkü ergenler kendi kararlarını alma, özgürlüklerini elde etme arzusu içindedirler. Aile ergene toleranslı davranmalıdır.
• Sosyal Bağımsızlık: Ebeveynlerin otoritesinden sıyrılarak, arkadaş grupları ve sosyal çevre ile daha fazla vakit geçirirler. Akran gruplarının etkisi, değer ve normların gelişiminde önemli rol oynar.

3. Biyolojik ve Hormonal Değişimler

• Fiziksel Değişimler: Ergenlik, bedensel olarak hızlı bir büyümenin ve cinsel olgunlaşmanın gerçekleştiği bir dönemdir. Bu değişimler bireyin beden imajını etkileyebilir ve özgüven üzerinde belirleyici olabilir. Bu dönemde stresin temel kaynağı hormonlardır.
• Hormonal Denge ve Ruh Hali: Hormonlardaki değişiklikler, duygusal dalgalanmalara yol açar. Ergenler sıklıkla ani ruh hali değişimleri, öfke, depresyon ve kaygı gibi duygusal tepkiler gösterebilirler.

4. Bilişsel Gelişim

• Soyut Düşünme: Jean Piaget’nin bilişsel gelişim teorisine göre ergenler, soyut düşünme yeteneği kazanırlar. Bu, daha karmaşık sorunları analiz edebilme, geleceği planlama ve ahlaki ikilemler üzerinde düşünebilme becerisini beraberinde getirir.
• Eleştirel Düşünme: Ergenler, otoriteyi sorgulama ve kendi kararlarını savunma yeteneği geliştirirler. Bu, dünyayı daha geniş bir perspektiften görmelerine olanak tanır.

5. Risk Alma Davranışları

• Tehlikeli Davranışlar: Ergenlerin beyin gelişimi tamamlanmadığı için (özellikle prefrontal korteks), risk alma davranışlarına eğilimlidirler. Alkol, madde kullanımı veya tehlikeli sosyal davranışlar bu dönemde daha sık görülür.

6. Mesleki ve Akademik Hedefler ve Meslek Seçimi

• Ergenler, gelecekteki meslek seçimleri ve akademik başarıları konusunda kararlar almaya başlar. Bu süreç, bireyin tüm yaşamını etkileyebilecek kritik kararlara ev sahipliği yapar.Lise yıllarında ergenlerden önemli kararlar alması beklenir. Bu dönemi zorlaştıran bir diğer baskı ise meslek ve bölüm seçimleridir.

 

Ergenlerle nasıl sağlıklı iletişim kurulur?

Ergenlerle sağlıklı iletişim kurmak, onların duygusal ve bilişsel gelişimlerini desteklerken aynı zamanda güvenli bir ilişki kurulmasını sağlar. İşte bu konuda dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar:

1. Empati ve Anlayış gösterme

• Duygularını Anlayın: Ergenler kendilerini ifade etmekte zorlanabilirler. Onları eleştirmeden önce duygularını anlamaya çalışın. Örneğin, “Bu senin için zor olmalı,” gibi empati içeren ifadelerle duygularını kabul ettiğinizi gösterin.
• Dinleyin: Ergenlerin kendilerini ifade etmelerine fırsat verin. Konuşmaları kesmeden, yönlendirmeden dinlemek, onlara önemsendiklerini hissettirir.

2. Yargılamadan ve Eleştirmeden Yaklaşın

• Yargılayıcı Dilden Kaçının: Ergenlerin duygusal hassasiyetleri yüksek olabilir. Eleştirildiğinde ya da yargılandığında savunmaya geçebilirler. Eleştiriden çok, olumlu geri bildirim ve yapıcı öneriler sunmak daha etkili olacaktır.
• Yapıcı Geri Bildirim Verin: Davranışları hakkında geri bildirim verirken kişiliklerini değil, davranışlarını ele alın. Örneğin, “Bu davranışın sonuçları şu şekilde olabilir,” gibi bir yaklaşım daha yapıcıdır. Olumlu davranışlarını övmekten çekinmeyin.

3. Açık ve Dürüst Olun

• Şeffaflık: Ergenler, dürüstlük ve samimiyete büyük önem verir. Onlara karşı dürüst olduğunuzu hissettiklerinde, güven duygusu gelişir. Onları anlamak için açık olmanız ilk şarttır. Bu, onların da size açık olmalarını teşvik eder.
• Beklentileri Net Belirleyin: Aile kuralları ve beklentiler konusunda açık olun. Sınırların ve sorumlulukların net olduğu bir ortam, güvenli bir alan sağlar.

4. Sabırlı ve Sakin Kalın

• Duygusal Patlamalardan Kaçının: Ergenlik döneminde yaşanan duygusal iniş çıkışlar yetişkinler için zorlayıcı olabilir. Ancak bu durumda sakin kalmak ve ergenin öfkesi ya da hayal kırıklığı karşısında anlayışlı olmak önemlidir.
• Zaman Tanıyın: Bazı ergenler duygularını hemen paylaşmak istemeyebilir. Bu yüzden onlara zaman tanıyın ve konuşmak için kendilerini hazır hissettiklerinde size gelebileceklerini bilmelerini sağlayın.

5. Sınırları Koruyun, Ancak Esneklik Sağlayın

• Sağlıklı Sınırlar Belirleyin: Ergenlerin özgürlüğe ve bağımsızlığa ihtiyaçları vardır, ancak bu özgürlük sorumlulukla dengelenmelidir. Aile kuralları ve sınırlar konusunda net olun.
• Esneklik Gösterin: Aynı zamanda, onların bağımsızlık arzularını da dikkate alarak bazı konularda esneklik göstermek, kendilerine güvenmelerini sağlar. Bu, ergenin sınırlarını öğrenmesine yardımcı olur.

6. Olumlu İletişim Dili Kullanın

• Teşvik Edici ve Destekleyici Olun: Ergenlerin özsaygısını geliştirmek için olumlu geri bildirim verin. Çabalarını takdir edin ve başarılarını öne çıkarın.
• Olumsuz Konuları Yumuşak Bir Şekilde İfade Edin: İstemediğiniz ya da uygun bulmadığınız davranışları dile getirirken olumsuz bir dil kullanmaktan kaçının. Örneğin, “Bunu yapmamalısın,” yerine “Bu konuda endişeliyim çünkü…” şeklinde bir ifade daha yapıcı olabilir.

7. Sorumluluk Vermek ve Kararlarına Saygı Göstermek

• Bağımsızlık Alanı Tanıyın: Ergenler, karar vermeye ve bağımsız davranmaya ihtiyaç duyarlar. Küçük de olsa, kendi kararlarını vermelerine izin vermek, onların özgüvenlerini artırır.
• Sorumluluk Verin: Kendi başlarına bazı görevler üstlenmeleri, hem özgüvenlerini geliştirmelerine yardımcı olur hem de sorumluluk bilinci kazanmalarını sağlar.

8. Çatışma Anında Çözüme Odaklanın

• Kazan-Kazan Yaklaşımı: Çatışma durumlarında sadece kendi bakış açınızı savunmak yerine, her iki tarafın da kazançlı çıkacağı bir çözüm bulmaya çalışın. Bu, ergenin sorun çözme becerilerini de geliştirir.
• Öfkeyi Yönetmek: Ergenlerle yaşanan çatışmalarda öfke kontrolü çok önemlidir. Her iki taraf da sakinleşmeden konuyu tartışmaya devam etmemek, çözüm odaklı kalmayı sağlar.

9. Onların İlgi Alanlarına İlgi Gösterin

• Paylaşımlarını Önemseyin: Ergenlerin hobileri, müzik zevkleri ya da sosyal hayatları hakkında sorular sormak, onların dünyasını anlamaya çalışmak, ilişkileri güçlendirir.
• Aktif Bir Dinleyici Olun: Ergenler, ilgi alanlarını paylaştıklarında onları gerçekten dinlemek ve sorular sormak, size açılmalarını kolaylaştırır.

10. Rol Model Olun

• Davranışlarınızla Örnek Olun: Ergenler, söylenenlerden çok gözlemledikleri davranışları taklit ederler. Bu yüzden onların sağlıklı davranışlar geliştirmelerini istiyorsanız, kendi davranışlarınızla da onlara örnek olmalısınız.
• İletişim Biçimi: Kendi iletişim tarzınızla onlara güvenli, açık ve yapıcı bir iletişim dili nasıl olmalı, bunu gösterebilirsiniz.

 

Ergenlik Döneminde Sık Görülen Psikolojik Hastalıklar Nelerdir?

1. Depresyon

• Belirtiler: Sürekli üzgün hissetme, enerji kaybı, umutsuzluk, ilgi kaybı, uyku sorunları ve düşük özgüven gibi belirtilerle kendini gösterir.
• Nedenler: Hormonal değişiklikler, ailevi problemler, okul stresi, sosyal izolasyon gibi etkenler depresyon riskini artırabilir.
• Sonuçları:Tedavi edilmezse, akademik başarısızlık, sosyal izolasyon, hatta intihar riski artabilir. Ergenin harekete teşvik edilmesi gerekir. Fiziksel aktivite

2. Anksiyete Bozuklukları

• Sosyal Anksiyete Bozukluğu: Ergenlerde sıklıkla görülen anksiyete türlerinden biridir. Sosyal ortamlarda utanma, küçük düşme korkusu nedeniyle kaçınma davranışı gelişebilir.
• Genelleşmiş Anksiyete Bozukluğu: Sürekli endişe, kaygı, ve günlük yaşam olayları hakkında aşırı düşünme ile karakterizedir.
• Panik Bozukluk: Beklenmedik anksiyete atakları ve bu atakların tekrarlamasından korkma durumu söz konusudur.

3. Yeme Bozuklukları

• Anoreksiya Nervoza: Kilo alma korkusu nedeniyle aşırı kilo kaybı, yemek yeme kısıtlaması, ve beden imajı bozukluğu ile karakterizedir.
• Bulimiya Nervoza: Aşırı yemek yeme (tıkınırcasına yeme) dönemlerini takiben, kusma, aşırı egzersiz veya laksatif kullanım gibi telafi edici davranışlarla ortaya çıkar.
• Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu: Aşırı yeme nöbetleri vardır, ancak bulimiya gibi telafi edici davranışlar görülmez.

4. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

• Belirtiler: Dikkat dağınıklığı, aşırı hareketlilik, dürtüsellik, ve odaklanma sorunları şeklinde kendini gösterir. Ergenlik döneminde akademik başarıyı olumsuz etkileyebilir.
• Sonuçları: Tedavi edilmezse, okul başarısızlığı, sosyal ilişkilerde zorluk ve düşük özgüven gelişebilir.

5. Davranış Bozuklukları

• Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu (ODD): Sürekli otorite figürlerine karşı gelme, öfke patlamaları, ve kurallara uymama gibi davranışlar görülür.
• Davranım Bozukluğu: Daha ciddi boyutta, yalan söyleme, hırsızlık, vandalizm, şiddet gibi suç teşkil eden davranışlarla karakterizedir.

6. Madde Kullanım Bozuklukları

• Madde Bağımlılığı: Alkol, uyuşturucu maddeler ve nikotin gibi zararlı maddelerin kullanımı ergenlik döneminde risklidir. Ergenlerdeki risk alma eğilimi, madde kullanımını artırabilir.
• Nedenler: Akran baskısı, stres, aile içi sorunlar ve duygusal zorluklar madde kullanımına neden olabilir.

7. Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB)

• Belirtiler: Zihni meşgul eden takıntılı düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşünceleri hafifletmek için yapılan tekrarlayan davranışlar (kompulsiyonlar) görülür. Ergenler bu belirtileri gizlemeye çalışabilir.

8. Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)

• Nedenler: Fiziksel, cinsel, veya duygusal istismar, şiddet, doğal afetler gibi travmatik olaylar sonrasında gelişir. Ergenler diğerlerinden zarar gördüğünü söylemeye isteksizdir.
• Belirtiler: Kabuslar, geçmiş travmanın tekrar yaşanması, uyku problemleri ve yoğun korku hali şeklinde görülür.

9. Kişilik Bozuklukları

• Sınırda Kişilik Bozukluğu (Borderline): Duygusal dalgalanmalar, ani öfke patlamaları, yoğun ilişki problemleri ve benlik algısında dengesizlik ile
• Antisosyal Kişilik Bozukluğu: Başkalarının haklarını ihlal eden, suça eğilimli davranışlar ve empati eksikliği ile kendini gösterir.

10. İntihar ve Kendine Zarar Verme Davranışları

• Nedenler: Derin depresyon, yoğun anksiyete, sosyal izolasyon, travma ve ailevi problemler intihar düşüncelerini tetikleyebilir. Çatışmalar arttıysa aile bu konuda dikkatli olmalıdır.
• Kendine Zarar Verme: Duygusal acıyı hafifletmek amacıyla fiziksel acı verme (kesme, yakma gibi) davranışlar görülebilir.

Ebeveynlere Tavsiyeler

Kontrolcü Olmak Yerine Rehberlik Edin

• Aşırı Kontrolcü Davranmayın: Ergenler, bağımsızlık ihtiyaçları nedeniyle fazla kontrol edildiğinde geri çekilebilir ya da isyankâr davranabilirler. Onları sıkı bir şekilde kontrol etmek yerine, rehberlik ederek yönlendirin. Zaman zaman denetleyin fakat her davranışını sorgulamayın.
• Özgürlük ve Sorumluluk Dengesi: Ergenlere belli ölçüde özgürlük tanımak ve onların kararlarına saygı göstermek, sorumluluk bilinci geliştirmelerine yardımcı olur. Ancak bu özgürlüğü sınırlarla dengelemek de önemlidir.

 Sınırlar Belirleyin Ama Esnek Olun

• Net Sınırlar Koyun: Ergenlerin hala rehberliğe ve yapılandırılmış sınırlara ihtiyacı vardır. Evde kuralların ve sorumlulukların net olması, onların sınırları öğrenmesine yardımcı olur. Sınır anahtar kelimedir.
• Esnek Olmayı Öğrenin: Ancak, ergenlik döneminde belirli kurallarda esneklik göstermek de önemlidir. Sınırlar içinde onların karar vermelerine izin vermek, bağımsızlıklarını geliştirmelerine yardımcı olur. Esnek olmak konusunda kendinizi zorlayın.

Arkadaşlarını Tanıyın, Sosyal Yaşamlarına İlgi Gösterin

• Arkadaşlarına İlgi Gösterin: Ergenler için akran grupları son derece önemlidir. Onların arkadaş çevresine karşı eleştirel ya da aşırı meraklı bir tavır takınmak yerine, kimlerle arkadaş olduklarını anlamaya çalışın ve arkadaşlarını tanımaya özen gösterin. Fakat çok fazla yorum ve yönlendirme yapmayın.
• Sosyal Yaşamlarına Saygı Duyun: Onların sosyal yaşantısına ve tercihlerine saygı duyarak, bu konuda fazla müdahaleci olmadan nasıl destek olabileceğinizi anlamaya çalışın.

Onları Destekleyin ve Güvene Dayalı Bir İlişki Kurun

• Her Zaman Destek Olduğunuzu Hissettirin: Ergenler, kendilerine ihtiyaç duyulduğunda ebeveynlerinin yanlarında olduğunu bilmek isterler. Onlara karşı açık ve destekleyici bir tavır sergileyin. Unutmayın en yakın destek kaynağı
• Güvene Dayalı İlişki: Karşılıklı güvene dayalı bir ilişki kurmak, ergenlerin size daha fazla açılmasına ve sorunlarını paylaşmalarına yardımcı olur. Güven, ergenlerin hayatlarıyla ilgili daha dürüst olmalarını sağlar.

Gerektiğinde Uzman Desteğine Başvurun

• Gözlemleyin: Eğer ergeninizin davranışlarında ya da duygusal durumlarında ciddi değişiklikler fark ediyorsanız (uzun süren depresif ruh hali, ani öfke patlamaları, madde kullanımı gibi), bir uzmandan destek almaktan çekinmeyin.
• Terapi ve Danışmanlık: Bir terapist ya da danışmanla görüşmek, ergenlerin yaşadıkları zorluklarla baş etmelerine yardımcı olabilir. Ebeveynler olarak siz de bu süreçte profesyonel destek alarak, ergenlik dönemini daha sağlıklı bir şekilde yönetebilirsiniz.