Bu sorunun yanıtı çok net: Evet, psikoterapide gizlilik esastır. Ancak bu gizliliğin sınırları, istisnaları, yasal dayanakları ve danışan olarak sahip olduğunuz haklar çoğu zaman yeterince açıklanmaz. Bu yazıda sadece temel ilkeleri değil, gerçek hayattan örnek olaylarla, dava süreçlerinden kesitlerle ve Türkiye’de geçerli mevzuatla birlikte psikoterapide gizliliği tüm yönleriyle ele alacağız.
Özellikle İstanbul gibi büyük şehirlerde birçok farklı terapist, danışmanlık merkezi ve terapi ekolü arasında danışanların en çok merak ettiği konulardan biri de budur. Eğer terapi sürecine başlamak üzereyseniz ya da bir süredir devam eden bir ilişkiniz varsa, bu yazı sizin için bir güvenlik rehberi olabilir.
Gizlilik Nedir? Psikoterapide Ne Anlama Gelir?
Gizlilik, psikoterapi sürecinde danışanın kişisel bilgilerinin, seans içeriğinin ve psikolojik kayıtlarının üçüncü kişilerle paylaşılmaması anlamına gelir. Bu, terapist ile danışan arasında kurulan güven ilişkisinin temel taşıdır.
Psikolog gizlilik ilkesi, hem etik hem de yasal bir zorunluluktur. Terapist, danışanın açık rızası olmadan kimlik bilgilerini, anlattığı olayları ya da duygu durumlarını paylaşamaz.
Bu ilke sayesinde danışan:
- Güvende hisseder,
- Kendini daha açık ifade eder,
- Terapötik ilişki daha derinleşir,
- İçgörü geliştirme süreci hızlanır.
Danışan Hakları Nelerdir?
Bir danışan olarak Türkiye Cumhuriyeti yasaları ve uluslararası psikoterapi standartları çerçevesinde birçok hakkınız vardır. Bunların başlıcaları:
- Gizlilik Hakkı: Seanslarda paylaştığınız hiçbir bilgi sizin izniniz olmadan paylaşılmaz.
- Aydınlatılmış Onam Hakkı: Terapiye başlamadan önce süreç, gizlilik, kayıt, iptal politikası gibi konularda bilgilendirilme hakkınız vardır.
- Kayıtların Korunması Hakkı: Dijital veya fiziksel terapi notları güvenli şekilde saklanmalıdır.
- İstediğiniz Zaman Terapiyi Bırakma Hakkı: Herhangi bir gerekçe sunmadan terapiyi sonlandırabilirsiniz.
- Şikâyet ve Denetim Hakkı: Etik dışı bir uygulama durumunda Psikologlar Derneği veya ilgili meslek odalarına başvurma hakkınız vardır.
Gizliliğin İstisnaları Nelerdir?
Her meslek gibi psikoterapinin de etik sınırları kadar yasal sorumlulukları vardır. Gizlilik ilkesinin bazı istisnaları şunlardır:
- İntihar riski: Eğer danışan kendine zarar verme niyeti taşıyorsa terapist müdahale etmek zorundadır.
- Cinayet ya da şiddet planı: Başkalarına zarar verme riski durumunda kolluk kuvvetlerine bildirim yapılabilir.
- Çocuk istismarı: Danışan çocuklara zarar verdiğini ya da vereceğini bildirirse terapist bunu ihbar etmek zorundadır.
- Mahkeme kararı: Savcılık ya da mahkeme resmi bir yazı ile bilgi talep ederse bazı kayıtlar paylaşılabilir. Ancak bu da danışana bildirilerek ve sınırlı olacak şekilde yapılır.
Gerçek Hayattan Örnek Olaylar
Olay 1: Mahkemeye taşınan bir boşanma davası
İstanbul’da görülen bir boşanma davasında, eşlerden biri diğerinin psikolog seans kayıtlarını mahkemeye delil olarak sunmak istedi. Ancak terapist bu kaydı vermeyi reddetti. Danışan da izin vermeyince kayıtlar paylaşılmadı. Mahkeme yalnızca danışanın rızası olması durumunda psikolog görüşüne başvurulabileceğine karar verdi. Bu olay, gizliliğin danışan rızası olmadan delil olarak kullanılamayacağını gösterdi.
Olay 2: Genç bir danışanın intihar planı
Bir ergen danışan, seans sırasında intihar planı olduğunu, yer ve zaman belirlediğini açıkladı. Terapist, etik ilkeler gereği bu bilgiyi gizli tutamazdı. Danışanın ailesine haber verildi ve psikiyatri desteği sağlandı. Bu müdahale danışanın yaşamını kurtardı. Bu örnek, gizliliğin sınırının yaşam güvenliği olduğunu gösteriyor.
Olay 3: Çocuk istismarı ifşası
Yetişkin bir danışan, geçmişte çocuk istismarı yaptığını itiraf etti. Terapist bunu etik kurul ve hukuki danışmanlık eşliğinde ilgili kuruma bildirdi. Çünkü çocuk hakları gizlilikten önce gelir. Danışanla süreç şeffaf şekilde yürütüldü.
Bu tür örnekler, gizlilik ilkesinin her durumda katı uygulanmadığını, istisnai durumlarda terapistin hem etik hem de yasal olarak bildirimde bulunmakla yükümlü olduğunu gösterir.
Terapi Sürecinde Kayıt, Kamera ve Notlar
Psikologların seans sırasında not alması ya da süpervizyon amaçlı ses kaydı yapması oldukça yaygındır. Ancak:
- Bu kayıtlar danışanın bilgisi ve onayıyla alınmalıdır.
- Kayıtlar, şifreli sistemlerle korunmalıdır.
- Eğitim veya süpervizyon amaçlı kullanımlarda danışanın kimlik bilgileri gizlenmelidir.
Terapistler, seansları danışanın haberi olmadan video ile kaydedemez. Bu, hem etik hem de yasal suç teşkil eder.
Danışanlar, terapi sonrası kendi kayıtlarını talep etme hakkına sahiptir. Ancak terapist kendi tuttuğu sübjektif notları paylaşmak zorunda değildir. Burada sınır, notların danışanı zarara uğratacak şekilde paylaşılmasıdır.
Psikolog Gizliliği: İstanbul’da Terapist Seçerken Nelere Dikkat Edilmeli?
İstanbul’da sayısı hızla artan danışmanlık merkezleri ve terapist seçenekleri arasında gizlilik politikası olan, etik çerçeveye uyan bir uzman bulmak bazen zor olabilir. İşte birkaç öneri:
- Web sitesinde gizlilik politikası açıkça yer alıyor mu?
- İlk görüşmede gizlilik, kayıt, iptal gibi bilgiler yazılı olarak sunuluyor mu?
- Seans ortamı yeterince mahrem mi?
- Terapist, seans sırasında danışanın bilgisi dışında kayıt yapıyor mu?
Bunlar, “güvenilir psikolog” kavramını tanımlayan temel unsurlardır. Fiyat, terapi ekolü, merkez lokasyonu gibi unsurlar kadar gizlilik politikası da değerlendirme kriteri olmalıdır.
Online Terapi ve Gizlilik
Son yıllarda yaygınlaşan online terapi, yeni gizlilik sorularını da beraberinde getiriyor:
- Platform güvenliği: Görüşmeler hangi uygulama üzerinden yapılıyor? Zoom, Google Meet, WhatsApp gibi uygulamalarda şifreleme var mı?
- Kayıt alınıyor mu?: Terapist açıkça belirtmeden kayıt yapamaz.
- Veri saklama: Online formlarda verilen bilgiler nasıl korunuyor?
Danışan, kendini online ortamda güvende hissetmiyorsa bu mutlaka terapiste açıkça ifade edilmelidir. Profesyonel terapistler, danışanın dijital mahremiyetini de koruyacak donanıma sahiptir.
Psikologlarla Yaşanan Etik İhlallerde Ne Yapmalı?
Danışan haklarının ihlal edildiğini düşünüyorsanız:
- İlk adım olarak terapistinizle konuşabilirsiniz. Belki yanlış anlaşılma olabilir.
- Yazılı kayıt tutun. E-postalar, mesajlaşmalar, kayıtlar.
- Psikologlar Derneği Etik Kurulu’na başvurun. www.psikolog.org.tr
- Türk Psikologlar Derneği’ne resmi dilekçe gönderin.
- Hukuki süreç başlatmak isterseniz bir avukata danışabilirsiniz.
Unutmayın: Etik ihlal durumunda sessiz kalmak, hem sizi hem de sonraki danışanları riske atabilir. 
Danışan Olarak Ne Zaman Uyanık Olmalısınız?
Şu durumlarda dikkatli olunmalı:
- Terapist size özel hayatıyla ilgili fazla bilgi veriyorsa,
- Seans dışı görüşmeler teklif ediyorsa,
- Fiziksel temas kuruyorsa,
- Gizlilik ihlali konusunda tutarsız açıklamalar yapıyorsa,
- Rızanızı almadan bilgilerinizi başkalarıyla paylaşıyorsa.
Bu tür durumlar etik sınır ihlalidir. Derhal sonlandırılmalı ve ilgili kurumlara bildirilmelidir.
Sonuç: Güvenle Terapi İçin Bilinçli Adım Atın
Psikolojik destek, hassas bir süreçtir. Gizlilik ilkesi bu sürecin omurgasıdır. Danışan olarak haklarınızı bilmek, sadece güvenli bir terapi deneyimi yaşamanızı sağlamaz; aynı zamanda psikolojik şiddet, manipülasyon veya kötüye kullanım gibi risklere karşı da koruma sağlar.
İstanbul’da ya da online terapi arayışında olan biriyseniz, gizlilik politikasını açıkça belirten, danışan haklarına saygılı, etik ilkelerle çalışan uzmanları tercih edin. Seans ortamı kadar, sürecin nasıl yürütüldüğü de iyileşme yolculuğunuzun bir parçasıdır.
Etiketler: #psikologgizlilik #danışanhakları #psikoterapigüven #istanbulpsikolog #etikhaklar #onlineterapi #psikologseçimi